Polarisatie is de laatste jaren globaal sterk toegenomen en wordt daarom vaak genoemd als een van de belangrijkste bedreigingen voor de democratie. Tegelijk is de confrontatie  tussen verschillende ideeën of identiteiten één van de belangrijkste kenmerken van een gezonde democratie én zorgt het voor maatschappelijke vooruitgang. 

Kamil Bernaerts onderzoekt daarom of polarisatie daadwerkelijk de democratie ondergraaft, en zo ja, welke specifieke vormen van polarisatie daar dan een rol in spelen en welke niet. Zijn onderzoek richt zich ook op de verschillende democratische instellingen die een buffer kunnen opwerpen tegen de meest schadelijke vormen van polarisatie en diens effecten.

In 2023 nam Kamil deel aan vier conferenties: de conferentie van de Midwest Political Science Association (MPSA) in Chicago, het Politicologenetmaal in Leuven, de conferentie van de Council of European Studies (CES) in Reykjavik en de conferentie van het European Consortium for Political Research (ECPR) in Praag. Daarnaast was hij spreker op de EDMO BELUX Lunch Lecture onder de titel ‘How Some Democracies Are More Susceptible to Polarisation Than Others’.

Door een groeiende bezorgdheid rond gewelddadig extremisme staan veiligheidsdiensten voor grote uitdagingen. Om dit probleem zo effectief mogelijk te bestrijden is het belangrijk dat we het zo goed mogelijk begrijpen.

Katrien Vanlerberghe (Vrije Universiteit Brussel) bestudeert gewelddadig extremisme door de lens van de neutraliseringstheorie. Deze theorie stelt dat daders niet los van de samenleving staan, maar in staat zijn tot criminaliteit door het toepassen van neutraliseringstechnieken. Deze technieken vinden hun oorsprong in gedachtepatronen die gangbaar zijn in onze samenleving, en worden gehanteerd nog voordat gewelddadig gedrag plaatsvindt. Een voorbeeld daarvan is: ‘Deze groep bedreigt onze veiligheid dus moet ik hen ombrengen om veilig te zijn’.

In 2023 voerde Katrien een inhoudsanalyse uit van het extremistisch manifesto van Brenton Tarrant, de dader van de Christchurch-aanslagen in 2019. In navolging van deze analyse zullen narratieve analyses van verschillende andere extremistische manifesto’s plaatsvinden. 

Is sport een middel tot een meer inclusieve en diverse samenleving? Wij geloven van wel en we zijn niet alleen. Met het Belgian Red Courts programma wil de Koninklijke Belgische Voetbalbond (KBVB) sociale verbinding verbeteren rond vernieuwde voetbalpleintjes over heel België. Door samen te voetballen, leren jongeren samenwerken en respectvol omgaan met elkaar, zowel op als naast het veld. 

Younis Kamil (Vrije Universiteit Brussel) staat in voor de wetenschappelijke omkadering van het programma en biedt ondersteuning bij de rekrutering en opleiding van de Red Court Coaches die de buurtwerking invulling geven. 

In 2023 gaf Younis training aan coaches verbonden aan de Belgische voetbalassociatie in Tubeke en het Gentse basketbalteam en nam hij deel aan een podcast over sport en sportwetenschap. Daarnaast gaf hij een gastles op de zomerschool van de Duitse Sportuniversiteit van Keulen en was hij spreker op het Congress of Sportpsychology of the German Football Association in Leipzig.

Hoe ga je om met online polarisatie? Reageer je wel of niet? En als je reageert: hoe pak je dat aan? Overheden en socialemediaplatformen hebben een grote verantwoordelijkheid in de strijd tegen haatspraak en desinformatie. Maar ook gebruikers kunnen een modererende rol opnemen. Daarbij zijn ze wel afhankelijk van de zogenaamde ‘affordances’ van sociale mediaplatformen: de manieren waarop de architectuur van platformen het gedrag van gebruikers kunnen sturen.

Nathalie Van Raemdonck (Vrije Universiteit Brussel) onderzoekt hoe affordances van socialemediaplatformen de strategieën van gebruikers beïnvloeden bij het omgaan met online polarisatie en radicalisering. In hoeverre zijn zij al dan niet in staat in te grijpen? Hoe kijken zij er zelf naar hun eigen verantwoordelijkheid? En hoe kunnen Europese beleidsmakers hierop inspelen? Een belangrijke uitdaging is het ontwerpen van socialemediaplatformen voor meer gebruikersinterventie, zonder minderheidsstemmen te overstemmen of onderdrukkende normen te versterken. Dit onderzoek richt zich op diverse sociale mediaplatformen, zoals Telegram, Instagram, Twitter, Reddit en Mastodon.

In 2023 gaf Nathalie verscheidene presentaties voor academisch publiek in de Verenigde Staten, Portugal, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk. Ze gaf ook enkele gastlessen, onder meer aan de UHasselt en Brussels School of Governance. Daarnaast gaf Nathalie ook een keynote talk op de conferentie voor Belgische Communicatiewetenschappers en nam ze als spreker deel aan enkele panelgesprekken en workshops, onder meer een workshop online polarisatie voor het Hannah Arendt Instituut en een panelgesprek over desinformatie voor MO*.

De toegang tot een sociaal netwerk is essentieel voor de integratie van nieuwkomers. De Vlaamse regering wil daarom inzetten op buddyprojecten die nieuwkomers in contact brengen met Vlamingen. 

Gaëlle Mortier (Universiteit Antwerpen) onderzoekt hoe buddyprojecten effectief kunnen worden ingezet om de doelstelling van netwerkversterking te bereiken. Het uiteindelijke doel is praktijk- en beleidsverbeteringen formuleren die buddyprojecten kunnen ondersteunen.

In 2023 was Gaëlle mede-organisator van en spreker op de studiedag ‘Samenwerken aan een participatief lokaal integratiebeleid in kleine en middelgrote steden’. Daarnaast nam ze deel aan de PISTE Mid-Term conferentie ‘International Policy and Scientific Conference’ in Thessaloniki.

Grote steden zoals Antwerpen en Brussel ontvangen tot op de dag van vandaag de grootste instroom van nieuwkomers. Maar nieuwkomers trekken ook steeds vaker naar de omringende gemeenten en kleinere steden. Daarover bestaan nog maar weinig wetenschappelijke inzichten. 

Het PISTE-project heeft tot doel de kwaliteit van het inburgerings- en integratiebeleid in kleine en middelgrote steden te verbeteren door de deelname van nieuwkomers aan het ontwerp, de uitvoering en de evaluatie van het beleid te bevorderen. Het project spitst zich toe op vier Europese landen: België, Duitsland, Griekenland en Italië. Het onderzoek van het Ona Schyvens zoomt in op Ninove, een kleine stad in de Brusselse rand. Ze onderzoekt hoe nieuwkomers het beleid zelf ervaren en hoe zij hieraan kunnen participeren.

In 2023 was Ona spreker op de PISTE Mid-Term Conferentie International Policy and Scientific Conference in Thessaloniki. Daarnaast sprak zij ook op een studiedag – die zij ook mee organiseerde – rond het samenwerken aan een participatief lokaal integratiebeleid in kleine en middelgrote steden.

Sociale vervreemding is wat er gebeurt wanneer iemand het vertrouwen in de samenleving verliest. Stad Mechelen neemt verschillende initiatieven die preventief inzetten op verbinding om vervreemding bij jongeren tegen te gaan. Maar, hoe kijken jongeren zelf naar dit soort initiatieven? Wat is hun visie op vervreemding en verbinding?

Het onderzoek van Alexander van Leuven (KU Leuven) brengt dit perspectief in beeld en maakt handvatten voor beleidsmakers en praktijkwerkers.

In 2023 nam Alexander deel aan zowel een podcast als een studiedag rond toxische polarisatie en jongeren, waarbij hij samen met een collega met jongeren in gesprek ging over hun ervaringen met polarisatie en haatspraak. Daarnaast heeft Alexander ook drie publicaties gerealiseerd. In een van die publicaties maakt Alexander een discoursanalyse van islamofobie in intellectueel Vlaanderen. In de andere publicaties geeft hij respectievelijk een beschrijving van safe en brave spaces rond radicalisering in Molenbeek vertrekkende vanuit een theoretisch kader van vervreemding, en een bespreking van het Mechelse model van de-radicalisering.