Hoe kunnen lokale besturen scholen ondersteunen om een structureel beleid rond conflict en polarisatie uit te werken? In onze nieuwe handreiking reiken we wetenschappelijk onderbouwde denk- en handelingskaders aan waarmee lokale besturen scholen in hun stad of gemeente op een gestructureerde en effectieve manier kunnen ondersteunen.
Scholen én lokale besturen zoeken houvast
Scholen krijgen steeds vaker te maken met spanningen. Maatschappelijke kwesties, politieke discussies of internationale conflicten sluipen het klaslokaal binnen. Denk aan verhitte gesprekken over racisme, religie, gender of oorlog. Die zorgen voor onrust, conflicten en polarisatie. Voor onderwijsprofessionals is het niet altijd makkelijk om hiermee om te gaan. De bereidheid om met conflict en polarisatie om te gaan is aanwezig, maar tijd en middelen ontbreken vaak. Sommige directeurs of leerkrachten voelen zich alleen staan.
Ook bij lokale besturen leeft een duidelijke nood. Zij willen scholen ondersteunen bij conflicten en polarisatie, maar weten niet altijd hoe. Wat mag, wat kan en wat werkt? De communicatie tussen scholen en lokale besturen loopt vaak via losse lijntjes. Ook de rollen en verantwoordelijkheden zijn niet altijd helder afgebakend. De behoefte aan een gedeelde taal, heldere structuur en duidelijke afspraken is groot.
Een hackathon met praktijkexperten
In het najaar van 2024 organiseerde het Hannah Arendt Instituut een hackathon met praktijkexperten. Onder hen: onderwijsambtenaren, leerkrachten, directeurs, preventiewerkers en onderzoekers. Twee dagen lang dachten ze na over één centrale vraag: hoe kan een lokaal bestuur scholen ondersteunen bij conflict en polarisatie? De inzichten uit deze hackathon zijn nu gebundeld in een heldere handreiking voor lokaal beleid.
We stelden vast dat er best wel wat materiaal bestaat dat leerkrachten helpt om binnen de muren van hun klas het moeilijke gesprek aan te blijven gaan. Wat volgens ons miste, was een stappenplan om structureel en beleidsmatig te werken rond spanningen en conflict op school. Want die spanningen zullen er altijd zijn en wellicht alleen maar toenemen. Het was een meerwaarde om samen met onderwijspartners en lokale besturen na te denken wat de rol van een lokaal bestuur hierin zou kunnen zijn.
Marjan Verplancke, co-auteur en coördinator vorming bij het Hannah Arendt Instituut
Wat lokale besturen leren uit deze handreiking over conflict en polarisatie in scholen
Onze handreiking helpt lokale besturen om zicht te krijgen op hun mogelijke rol en biedt concrete handelingskaders. Ze legt uit wat werkt bij acute incidenten, maar ook hoe steden en gemeenten structureel kunnen meewerken aan een open en veilig schoolklimaat.
De handreiking:
- bevat tientallen inspirerende acties uit de praktijk;
- toont hoe een breed gedragen visie helpt om keuzes te maken;
- legt uit waarom een schoolbrede aanpak belangrijk is;
- reikt een preventiepiramide (Johan Declerck) aan die helpt bij het plannen van acties;
- maakt duidelijk hoe je met grote én kleine acties het verschil maakt.
Of het nu gaat over crisiscommunicatie, herstel na incidenten, samenwerking met politie of het uitrollen van schoolbrede projecten: onze handreiking biedt houvast. Het is geen stappenplan dat je slaafs moet volgen. Het is een uitnodiging. Een inspiratiebron. Ze helpt lokale besturen om, samen met scholen, duurzame oplossingen te zoeken die passen bij de eigen lokale context.
Conflicten en polarisatie in scholen ontstaan niet in een vacuüm. Ze zijn verweven met de lokale leefomgeving van jongeren. Lokale besturen kunnen scholen in hun gemeente actief ondersteunen in het aanpakken van conflicten en polarisatie. Niet alleen door hen bij te staan wanneer het ontploft, maar ook door samen te werken aan preventief onderwijsbeleid en in te zetten op een open en meerstemmig schoolklimaat.
Maarten Van Alstein, co-auteur en onderzoeker bij het Vlaams Vredesinstituut
Samen naar meer veerkracht en verbinding
Conflicten en spanningen in scholen zullen er altijd zijn. Maar met de juiste aanpak kan je ze wel hanteerbaar maken. Meer nog: je kan ervan leren en ze ombuigen tot iets positiefs. Scholen vormen het kloppend hart van onze samenleving. En lokale besturen hebben alle troeven in handen om dat hart mee te versterken.
Over PolarProf
Met PolarProf bieden wij gratis ondersteuning in de aanpak van schadelijke polarisatie, desinformatie en haatspraak. We combineren hierbij wetenschappelijke kennis met praktijkervaring. Benieuwd naar ons aanbod van training, webinars, handreikingen en goede praktijken? Neem een kijkje op onze website. Aan kennis en inspiratie geen tekort!
Partners
Met dank aan Maarten Van Alstein van het Vlaams Vredesinstituut.
