Onze diverse en snel veranderende maatschappij daagt ons uit om te gaan met verschillen tussen mensen. Het gaat dan om verschillen op het werk en op school, in de publieke ruimte en in de eigen buurt, in de media maar ook binnen het gezin, denk maar aan nieuw samengestelde gezinnen. Wanneer deze verschillen als een bedreiging van de eigen overtuigingen worden gezien en als dusdanig worden gehanteerd, dan ontstaan er afgesloten groepen van gelijkgezinden die hun eigen gelijk verdedigen en zich terugtrekken in tegenstelling. Verschil tussen mensen wordt in dit geval een probleem en een verarming van ons gedachtegoed.

VCOK, Vormingscentrum Opvoeding en Kinderopvang, greep bovenstaande maatschappelijke ontwikkeling daarentegen aan als kans om de eigen overtuigingen uit te dagen, te verfijnen en te nuanceren. De organisatie ontwikkelde het onderhandelingsmodel Onderhandelen met je kind dat gebaseerd is op het bemiddelingsmodel dat aangeleerd wordt in de opleiding bemiddeling van de UGent. Het onderhandelingsmodel brengt ouders en hun kinderen vaardigheden bij waardoor ze met plezier, zelfzeker, efficiënt en ethisch met verschil leren omgaan.

We spraken met Ann Buysse (decaan Faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen en mede-inrichter en opleider van de permanente vorming Bemiddeling aan de UGent) en Franky De Meyer (expert onderhandelen en bemiddelen bij VCOK) over de wetenschappelijke onderbouw van Onderhandelen met je kind en de praktische vertaling naar een online training. 

Onderhandelen klinkt heel gewichtig en heeft een harde, politieke, soms zelfs negatieve, connotatie. Wat houdt deze vaardigheid precies in?

BUYSSE: Het is in de eerste plaats belangrijk om onderhandelen goed te definiëren. Onderhandelen is niet hetzelfde als debatteren. Zowel in een debat als in een onderhandeling vertrek je van onverenigbare standpunten maar de finaliteit is verschillend. In een debat blijf je bij je standpunten en ga je samen op zoek naar de beste argumenten. Tijdens een onderhandeling verlaat je zo snel mogelijk die standpunten en zoek je samen naar bekommernissen. Vanuit deze bekommernissen ga je vervolgens samen op zoek naar een goede regeling. Dit is wat Ury en Fisher in hun onderhandelingstheorie “Interest based negociation” noemden: het samen komen tot de beste, creatieve regeling die een win-win is voor alle partijen. Ury en Fisher plaatsten dit tegenover “Positional based negociation”: de partijen komen tot een compromis waarbij ze toegevingen hebben moeten doen en bijgevolg een stuk van hun standpunt verloren hebben. Vandaar dus ook de negatieve en harde connotatie.

Een goede regeling is er één op maat van de situatie, de onderhandelaars en het conflict. Zo’n regeling kan enkel bedacht worden door de betrokkenen zelf.

Prof. Ann Buysse

De theorie van Ury en Fisher, aangevuld met de communicatietheorie van Watzlawick, werd als basis gebruikt voor het onderhandelingsmodel van VCOK, dat vertrekt vanuit het uitgangspunt dat onderhandelen op een gelijkwaardige en respectvolle manier dient te gebeuren, met respect voor elkaars zelfbeelden. Daarbij vormen ook respect voor de democratische principes, mensenrechten en wetenschap de leidende beginselen. Dit onderbouwd theoretisch kader van Onderhandelen met je kind zit vervat in een heel duidelijk stappenplan dat uit zeven stappen bestaat. Dit stappenplan vormt ook de leidraad voor de online lessenreeks.

Welke maatschappelijke vaststellingen of noden lagen aan de basis van Onderhandelen met je kind? 

BUYSSE: Onderzoekers die de levenskwaliteit van mensen in scheiding onderzochten, kwamen tot twee belangrijke vaststellingen. Ten eerste is de levenskwaliteit van personen die tijdens hun scheiding kozen voor de weg van het onderhandelen beduidend beter dan die van koppels die daar niet voor kozen. Ten tweede toonde het onderzoek aan dat mensen een regeling als goed en waardevol ervaren als ze zelf inbreng hebben in die regeling, als hun autonomie als het ware gerespecteerd en behouden blijft. Een goede regeling is er immers één op maat van de situatie, de onderhandelaars en het conflict. Zo’n regeling kan enkel bedacht worden door de betrokkenen zelf.

Daarnaast is het zo dat we in de jaren ’70 overschakelden van een bevelshuishouding naar een onderhandelingshuishouding waarin er samen tot afspraken gekomen wordt. Alleen hebben we nooit geleerd om te onderhandelen. Ook nu leren kinderen amper hoe op een respectvolle en gelijkwaardige manier te onderhandelen. Dat kinderen zo jong mogelijk vertrouwd raken met het idee dat conflict normaal is en dat je met creatief zoeken naar gemeenschappelijke bekommernissen en een win-win samen regelingen kan treffen, is zonder meer belangrijk. Zeker in onze diverse en snel veranderende maatschappij waarin verschillen tussen mensen het samenleven er misschien niet makkelijker op maken, maar wel rijk en interessant. Binnen Onderhandelen met je kind is het dan ook cruciaal dat kinderen zo vroeg mogelijk onderhandelingsvaardigheden aangeleerd krijgen, onder andere van hun ouder(s).

Vorig jaar organiseerde VCOK een eerste testtraject Onderhandelen met je kind. Wat waren de voornaamste thema’s en onderwerpen die bij de deelnemers naar boven kwamen tijdens deze online training? 

DE MEYER: Tijdens het testtraject kwamen heel herkenbare, alledaagse thema’s naar boven. Zo zijn er tussen ouders en kinderen wel eens meningsverschillen over voeding, zakgeld, de taakverdeling in het huishouden, over uitgaan, huisdieren, over de tijd die kinderen met vrienden spenderen en de gezamenlijke tijd binnen het gezin. Uiteraard is vandaag de dag ook schermtijd een belangrijk onderwerp van discussie. Bij ouders die apart wonen speelt eveneens de verblijfsregeling van de kinderen een belangrijke rol. Wie beslist hierover: de ouder(s), het kind of de ouder(s) en het kind samen?

Onze ervaring leert ons dat kinderen vanaf de leeftijd van zes jaar in staat zijn om te onderhandelen. Uiteraard moet en kan er niet over alles onderhandeld worden en behouden ouders hun beslissingsbevoegdheid over bepaalde zaken. Binnen Onderhandelen met je kind vertrekken we altijd van het uitgangspunt dat, wanneer er gekozen wordt voor een onderhandeling, kinderen en ouders evenwaardige partners zijn en evenveel zeggingsmacht hebben. Bekommernissen van ouder én kind tellen evenveel mee. Is dat niet het geval dan is er geen sprake van onderhandeling maar van schijndemocratie. 

Binnen Onderhandelen met je kind vertrekken we altijd van het uitgangspunt dat, wanneer er gekozen wordt voor een onderhandeling, kinderen en ouders evenwaardige partners zijn en evenveel zeggingsmacht hebben.

Franky Demeyer, VCOK.

Hoe is de online training opgebouwd? 

DE MEYER: De lessenreeks bestaat uit vijf online sessies van 1,5 uur waarin vooral heel praktijkgericht gewerkt en geoefend wordt. Het aantal deelnemers ligt tussen de 6 à 8. We houden het groepje bewust klein zodat de interactiviteit binnen de groep gegarandeerd blijft. Ter voorbereiding van elke sessie ontvangen de deelnemers een video en bijkomende literatuur waarin de theorie uitgelegd en gekaderd wordt. Tijdens de training wordt aan de ouders gevraagd om thuis concreet aan de slag te gaan met de opgedane kennis en vaardigheden, door het organiseren van twee familievergaderingen. Hierover wordt samen met de andere ouders teruggekoppeld tijdens de online ontmoetingen. 

Is het aanleren van onderhandelingsvaardigheden bij kinderen geen opdracht voor het onderwijs? 

DE MEYER: Binnen VCOK geloven we heel sterk in de gedachte “It takes a village to raise a child”. Opvoeden is een gedeelde maatschappelijke zorg en verantwoordelijkheid en niet enkel de taak van ouders in een private context. In alle mogelijke contexten waarin kinderen zich bevinden zouden ze moeten leren omgaan met verschillen in meningen, standpunten, opvattingen, prioriteiten, gevoelens, bekommernissen, wensen, dromen en gedrag. 

Leren onderhandelen en omgaan met de dagelijkse meningsverschillen die we hebben, is dus zeker een opdracht voor het onderwijs maar evengoed voor de ouder(s), de buitenschoolse opvang, de sportclub,… Enkel op die manier leren we kinderen, maar ook onszelf, dat er verschil is tussen mensen en dat dat helemaal oké is. Het maakt het samenleven er misschien niet makkelijker op, maar wel rijk en interessant. Verschil maakt het verschil: we vullen elkaar aan, dagen elkaar uit en leren van elkaar.

Op donderdag 27 mei organiseert VCOK een gratis webinar over Onderhandelen met je kind, als inleiding op de betalende online training in juni. Tijdens dit webinar gaan we dieper in op de  onderhandelingsmethode en communicatietheorie waarop de online training gebaseerd is. We beantwoorden je inhoudelijke en praktische vragen zodat je helemaal klaar bent om te starten met de online lessenreeks.