Burgers moeten erop kunnen rekenen dat zij door politiemensen bij elk contact – en zeker bij identiteitscontroles en fouilles – respectvol bejegend worden, én dat zij voldoende informatie krijgen over het waarom van de tussenkomst door de politie. Het Hannah Arendt Instituut en de Geïntegreerde Politie lanceren daarom een nieuwe digitale opleiding: professioneel profileren en controleren of ‘ProProfile’. De opleiding werd officieel voorgesteld op woensdag 19 maart 2025 in Brussel.
ProProfile is een digitale opleiding die is ontwikkeld door het Hannah Arendt Instituut samen met de Geïntegreerde Politie, met input van diverse academici, professionals en jongeren- en middenveldorganisaties, en met de steun van de minister van Binnenlandse Zaken.
Impact van een identiteitscontrole
Contact met de politie, en zeker als het om controles gaat, heeft op sommige burgers een grote impact. Om deze situaties zo goed mogelijk te laten verlopen, hebben vier lokale politiezones (Gent, Antwerpen, Brussel Noord en Rivierenland) in 2020 een ‘handelingskader’ professioneel profileren ontwikkeld.
Dit handelingskader besteedt aandacht aan de vier stappen van een identiteitscontrole: selecteren, uitleggen, omgang en reflecteren. Bij elk van die stappen moeten politiemensen rekening houden met de geldende normen en waarden zoals hun deontologie, integriteit en respect.
“De maatschappij is veel mondiger geworden en durft ook elk politieoptreden in vraag te stellen. En laat het duidelijk zijn, dat is ook hun volste recht. Maar dan is het belangrijk dat wij als politieambtenaren op het terrein ook een correcte en gefundeerde uitleg kunnen geven over het waarom wij tussenbeide komen en naar identificatie vragen.”
Michel Goovaerts, Korpschef van de politiezone Brussel HOOFDSTAD Elsene en vice-voorzitter van de Vaste Commissie van de Lokale Politie
Praktijkgerichte training
Het ‘handelingskader’ is nu omgezet in een digitale opleiding voor alle politiemensen: Professioneel profileren en controleren. Aan de hand van video’s met getuigenissen (van politiemensen, burgers, jongeren …), teksten, oefeningen … leert de politieambtenaar stap voor stap doorheen zeven hoofdstukken wat het handelingskader concreet kan betekenen.
Zij leren ook hoe zij de ethische risico’s die vasthangen aan de politiejob kunnen verkleinen. Door te snel of bijvoorbeeld routineus te handelen, riskeer je soms mensen te controleren of bepaalde acties uit te voeren, die eigenlijk niet aangewezen zijn. Acties die je niet had uitgevoerd, als je professioneel – in plaats van overhaast of routineus – geselecteerd had.
“De burgers moeten op ons kunnen vertrouwen, dat wij ze zullen helpen en beschermen. Dat kan alleen als wij, politieambtenaren, op elk moment, in soms zeer moeilijke omstandigheden, weten wanneer we kunnen overgaan tot identiteitscontroles.”
Hoofdcommissaris Koen Van Overtveldt, directeur-generaal van het middelenbeheer en de informatie
Officiële voorstelling
Op woensdag 19 maart 2025 lanceerden de Geïntegreerde Politie en het Hannah Arendt Instituut de e-learning ProProfile tijdens een inspirerende namiddag in het Brusselse hoofdkantoor van de Federale Politie. Dominique Van Ryckeghem, adjunct-korpschef van Politiezone Rivierenland (en initiatiefnemer van ProProfile vanuit haar vorige functie als DGR), en Marjan Verplancke, vormingsmedewerker bij het Hannah Arendt Instituut, openden het programma officieel met een warm welkomstwoord.
“Het is belangrijk om altijd voor ogen te houden waarom we zo’n initiatief als ProProfile op poten zetten. Eigenlijk grijpen we gewoon terug naar de basisprincipes van ‘community policing’. Die principes van gemeenschapsgerichte politiezorg maken vandaag onlosmakelijk deel uit van de filosofie van excellente politiezorg. Maar het draait niet alleen om het ‘waarom’; ook het ‘hoe’ verdient aandacht. Zo’n e-learning mag geen losstaand verhaal zijn. Ze moet ingebed worden in een breder beleid inzake politiezorg aan de ‘super-diverse’ burger, waarbij de bescherming van individuele rechten en vrijheden centraal staat. Vanuit mijn rol als adjunct-korpschef bij PZ Rivierenland zie ik alvast een enorme meerwaarde.”
Dominique Van Ryckeghem
Daarna konden deelnemers kiezen tussen twee parallelle sessies: een uitgebreide voorstelling van de e-learning of deelname aan interactieve reflectiegroepen waarin jongeren, jeugdwerkers en politiemedewerkers in een open setting met elkaar in gesprek gingen. De reflectiegroepen bogen zich over vragen als: “Ervaar je een kloof tussen burgers en politie? Waarom wel of waarom niet?” en “Wat kan volgens jullie helpen om het vertrouwen tussen politie en jongeren te herstellen? Welke rol kan de e-learning hierin spelen?” De gesprekken waren bijzonder boeiend en verrijkend. De deelnemers deelden niet alleen positieve verwachtingen van de e-learning, maar benadrukten ook hoe belangrijk het is om de e-learning op een structurele en duurzame manier te integreren in de basisopleiding van politiemedewerkers.
“Deze e-learning mag niet op zichzelf staan. Het volgen van een vorming is waardevol, maar zorgt meestal niet voor duurzame impact. De Vocht e.a. (2023) waarschuwden al dat we de verantwoordelijkheid voor het veranderen van de praktijk niet uitsluitend bij de individuele politieambtenaar mogen leggen. Ook de leidinggevenden moeten actief aan de slag om de korpscondities zo vorm te geven dat de interacties tussen politieambtenaren en burgers ook effectief kunnen verbeteren. Suggesties om daaraan te werken, vind je in het laatste hoofdstuk van deze e-learning.”
Marjan Verplancke
Aansluitend vond een levendig panelgesprek plaats met hoofdcommissaris Koen van Overtveldt (directeur-generaal middelenbeheer en informatie, Federale Politie), hoofdcommissaris Michel Goovaerts (korpschef Politie Brussel Hoofdstad Elsene en lid van de Vaste Commissie van de Lokale Politie), prof. dr. Sofie De Kimpe (hoogleraar criminologie aan de VUB), Filip Balthau (coördinator bij JES Antwerpen) en Licia Jamar (zestienjarige scholier bij COLOMAplus en lid van PolBru Cadets). Vanuit hun diverse achtergronden deelden de panelleden hun visie op de uitdagingen en kansen om het vertrouwen tussen jongeren en politie duurzaam te versterken.
Minister van Binnenlandse Zaken Bernard Quintin sloot de namiddag af met een digitaal slotwoord, waarna de deelnemers konden napraten tijdens een gezellige netwerkreceptie.
