Stel: een dakloze persoon wordt op straat lastiggevallen door een stel voorbijgangers. Zou jij tussenkomen? Misschien wil je wel reageren, maar durf je niet? Op een efficiënte manier reageren in een noodsituatie of situatie van racisme, discriminatie of seksueel grensoverschrijdend gedrag is niet eenvoudig. Maar je kan het gelukkig wel leren. Tijdens onze train de trainer Ogen open: reageren als actieve omstaander leer je wat het omstaandereffect is en ontdek je diverse manieren waarop je effectief kan reageren. Meer nog: we leiden je op als trainer zodat je de opgedane kennis en expertise op jouw beurt kan doorgeven aan anderen. Hoe meer actieve omstaanders, hoe meer impact.
Benieuwd of onze train de trainer iets voor jou is? We vroegen deelnemer Pieter Truyens om zijn ervaringen te delen. Pieter werkt bij Stad Turnhout als meewerkend ploegbaas bij de groendienst. Iedere dag is hij samen met zijn team aan het werk in het openbare domein, gaande van het snoeien van bomen, het planten van groen tot het aanleggen van bloemenweides.
Waarom schreef jij je in voor onze train de trainer?
Mijn coördinator heeft mij over jullie training geïnformeerd. Ze was op zoek naar mensen die in het openbaar domein werken en dus regelmatig in aanraking komen met mensen op straat. In mijn job vind ik het interessant om na te denken over hoe we het beste met elkaar omgaan om het werk aangenamer te maken en hoe we in groep anders functioneren dan alleen. Ik ben ook de brugfiguur tussen werkorders aannemen en uitvoeren. Dat maakt dat ik regelmatig poolshoogte neem bij mensen over hoe het gaat in de werking. Sociaal voelend zijn, dat heb je wel nodig in deze job.
Is de opleiding wat je ervan verwacht had?
De opleiding ging verder dan ik had verwacht. Ik dacht dat het meer op de oppervlakte zou blijven, dat we een kant-en-klaar pakket zouden krijgen met informatie over hoe je het beste kan reageren, zoals bijvoorbeeld hoe je een hartmassage uitvoert wanneer iemand een hartaanval krijgt. We hebben inderdaad een kant-en-klaar scenario gekregen, maar dat was erg uitgebreid en vormde de aanzet voor verdere discussies tijdens de opleiding, zowel op vlak van de inhoud als de methodiek die je toepast om les te geven. Ik was daar zwaar van onder de indruk – en ook wel een beetje geschrokken. Op een gegeven moment dacht ik: ‘Zal ik dat wel kunnen om daarin les te geven?’
Denk je dat nog steeds?
Ik heb mijn eerste training gegeven en sindsdien heb ik beseft dat het haalbaar is en dat je ook vooral mag doen wat binnen je eigen mogelijkheden ligt. Je hoeft geen gedragspsycholoog te zijn om over gedrag te spreken, maar je kan naar de theorie verwijzen. Je kan er je eigen invulling aan geven, dat is in de opleiding ook wel aan bod gekomen.
Wat zijn volgens jou de sterktes van onze train de trainer?
De persoonlijke aanpak. We volgen les in een redelijk kleine groep, waardoor er tijd wordt genomen om naar elkaars inbreng of feedback te luisteren. Hierdoor krijg je echt het gevoel dat je als groep iets bereikt en samen een evolutie doormaakt. Dat geeft toch een sterker gevoel dan wanneer je er alleen voor zou staan en bijvoorbeeld enkel met een digitaal pakket zou werken. De fysieke aanwezigheid, de dialoog tussen de lesgever en de studenten en de kans om zelf te doceren, zijn een meerwaarde.
Welke inzichten zijn jou in het bijzonder bijgebleven?
In de eerste plaats het omstaandereffect zelf, namelijk dat de kans op hulp daalt als je in een grote groep een crisissituatie ziet gebeuren. Dat vond ik frappant. Gevoelsmatig weet je dit misschien wel, maar het is schrijnend dat dit wetenschappelijk bevestigd wordt. In de tweede plaats alle alternatieve manieren om daders van grensoverschrijdend gedrag aan te spreken en vooral hoe weinig mensen denken aan al die alternatieven. Direct aanspreken lijkt de enige manier, maar niks is minder waar.
Denk je dat je na het volgen van de training zelf sneller zal reageren in een situatie van grensoverschrijdend gedrag?
Absoluut. Intussen ben ik zelf erg vertrouwd met alle mogelijke handelingskaders om snel te reageren. Ik ben er nu ook alerter voor. Vroeger zou ik misschien niets hebben gedaan of gedacht hebben: ‘Ik heb twee kleine kinderen, dus het is niet aan mij om te reageren, maar aan iemand anders.’ Maar nu heb ik zoveel methodieken die gewoon standaard in mijn hoofd zitten om te gebruiken, dat ik zekerder ben om te handelen.
Waarom is het belangrijk dat iedereen leert om te reageren als actieve omstaander?
Het is belangrijk voor onze samenleving, maar ook voor onszelf. Op een dag gaan we zelf nood hebben aan hulp, en als we dan allemaal weten hoe we moeten reageren, hebben we op dat moment allemaal steun aan elkaar. Voor ons algemeen welzijn is dit gewoon belangrijk. En ook het feit dat je dan niet via regels of juridische instanties hoeft te gaan als iets uit de hand loopt, het begint bij jezelf en je doet voor anderen wat je zelf ook zou willen dat anderen voor jou doen.
