Het Hannah Arendt Instituut onderzoekt momenteel hoe sociale netwerken optimaal kunnen worden ingezet om de integratie van nieuwkomers te vergemakkelijken. In dat onderzoek bevragen we aan bestaande initiatieven wat volgens hen goed werkt en wat niet. Deze keer spreken we met Fie Velghe van Refu Interim.

Hoe tracht Refu Interim de integratie van nieuwkomers in de ontvangende samenleving te bevorderen?

Fie: “Door hen toe te leiden naar vrijwilligerswerk, ondersteunen nieuwkomers eigenlijk zichzelf. Vrijwilligerswerk kan zowel hun sociale integratie als professionele integratie positief beïnvloeden. Enerzijds zorgt vrijwilligerswerk voor ontmoeting op plaatsen waar mensen elkaar normaal gesproken niet zouden kruisen. Vele organisaties kampen met een vrij homogeen vrijwilligersbestand en het inschakelen van nieuwkomers kan meer diversiteit in hun werking brengen. Tegelijkertijd betrek je nieuwkomers door hen een actieve rol te geven, wat voor hen vaak comfortabeler aanvoelt. Een belangrijke voorwaarde die Refu Interim hanteert, is dat de vrijwilliger met een migratieachtergrond nooit alleen werkt, maar steeds samen met andere werknemer/vrijwilliger(s) zodat er effectief mogelijkheden zijn om Nederlands te oefenen en elkaar en de organisatie beter te leren kennen. Anderzijds kan vrijwilligerswerk de kansen van de nieuwkomer op de arbeidsmarkt verhogen. Het zich inzetten als vrijwilliger zorgt voor de nodige werkervaring, maar laat ook toe om reeds verworven vaardigheden in te zetten en nieuwe talenten te ontdekken.”

Wat zijn nu de belangrijkste resultaten voor nieuwkomers die via Refu Interim van het vrijwilligerswerk hebben kunnen proeven?

Fie: “Dat is natuurlijk verschillend van persoon tot persoon. Het gaat dikwijls om verhalen van mensen en dan zijn resultaten moeilijk in cijfers uit te drukken. Vaak houden onze vrijwilligers vriendschappen over van hun engagement. Ik hoor soms achteraf dat mensen met elkaar in contact zijn gebleven. Dan is het mooi om te zien dat hun sociaal netwerk op die manier is verbreed. Meer zelfvertrouwen van de nieuwkomer is een andere belangrijke opbrengst. Het feit dat een werkgever tevreden is over jou, kan een enorme boost geven aan mensen. Ten slotte wilt een groot deel van onze vrijwilligers ‘iets teruggeven’ aan de samenleving die hen opvangt. Vele nieuwkomers bevinden zich in een wachtpositie en dat men zich dan via vrijwilligerswerk nuttig kan maken en actief kan zijn, doet deugd.”

“Aan de hand van vrijwilligerswerk ondersteunen nieuwkomers eigenlijk zichzelf.”

Op welke manier hebben organisaties baat bij het opnemen van nieuwkomers in hun vrijwilligerswerking?

Fie: “Zoals ik al eerder aangaf, is de diversifiëring van hun vrijwilligersbezetting een meerwaarde, maar dikwijls hebben organisaties er ook gewoon top werkkrachten bij. Daarnaast neemt vrijwilligerswerk onrechtstreeks ook enkele drempels weg. Stel je zet enkele van onze vrijwilligers achter de bar van een festival, dan komen hun vrienden of kennissen ook eens een kijkje nemen en blijven die mogelijks ‘plakken’. Op die manier zorg je niet alleen voor meer diversiteit achter de schermen, maar ook in je doelpubliek. Verder komen soms erg waardevolle ontmoetingen voort uit het vrijwilligersengagement. Sommige mensen zijn nog nooit in contact gekomen met een anderstalige nieuwkomer en verruimen op die manier hun blik. Die positieve ervaringen worden op hun beurt doorverteld aan hun omgeving. Daarom vinden we het zo belangrijk om de nieuwkomer met een gevestigde burger samen te zetten. ”

Wat zijn de grootste uitdagingen waarmee jullie worden geconfronteerd in het ondersteunen van nieuwkomers?

Fie: “Wat uitval betreft, heeft Refu Interim zeker niet te klagen. Diegenen die zich bij ons inschrijven als vrijwilliger, zijn gemotiveerd om door te zetten. Maar het is zeker niet allemaal rozengeur en maneschijn. Het leven van veel van onze vrijwilligers is niet gemakkelijk. Daarom is het vragen van een engagement op lange termijn soms moeilijk. Wanneer we bijvoorbeeld over twee weken een vrijwilligersopdracht willen inplannen, blijkt dat soms al te lang op voorhand omdat men vaak niet weet waarmee men bezig zal zijn. Nieuwkomers kampen met vele onzekerheden en hebben verschillende obstakels te overwinnen. Om die reden zetten we, naast gestructureerd vrijwilligerswerk, ook erg in op eenmalig vrijwilligerswerk, omdat dat compatibeler blijkt met het integratietraject. Een tweede uitdaging is dat je als medewerker van Refu Interim een soort vertrouwenspersoon wordt. Wij krijgen soms alle mogelijke hulpvragen over alle mogelijke levensdomeinen. Daar proberen we zoveel mogelijk toe te leiden naar andere organisaties en diensten. Een laatste uitdaging is communicatie: als je met anderstaligen werkt, dan loopt het soms een keer mis. Door middel van filmpjes in verschillende talen trachten we heel helder uit te leggen wat vrijwilligerswerk inhoudt en wat niet. Tegelijkertijd zorgt het werken met anderstalige nieuwkomers voor heel wat waardevolle inzichten met betrekking tot hoe het is om nieuw te zijn in België.”

“Integratie is altijd een tweezijdig begrip.”

Een laatste vraag, welke ingrediënten maken vrijwilligerswerk voor nieuwkomers tot een succesvol verhaal?

Fie: “Eerst en vooral denk ik aan een warm onthaal van de nieuwkomer door de organisatie waarbij men vrijwilligerswerk zal doen. De organisatie moet open staan voor ontmoeting. Refu Interim spreekt vaak slechts met één contactpersoon. Toch is het van belang dat er een breder draagvlak voor diversiteit bestaat. Je hoeft onze vrijwilligers niet anders te behandelen, maar het is fijn wanneer andere werknemers of vrijwilligers geïnformeerd zijn over onze werking en aandacht hebben voor de anderstaligheid van de nieuwkomers. Integratie is altijd een tweezijdig begrip, de inspanningen moeten dus van twee kanten komen. Let op je taal, zorg dat instructies duidelijk zijn… Het is ook nuttig voor de nieuwkomer om bij onduidelijkheden een vaste aanspreekpersoon te hebben. Evenzeer willen we bij Refu Interim nieuwkomers zoveel mogelijk klaarstomen voor het vrijwilligerswerk, aan de hand van workshops, activiteiten en oriënteringsdagen. Tot slot zetten we erg in op het informeel contact met onze vrijwilligers. Telefonisch of per bericht trachten we hen van dichtbij op te volgen, maar ook vorige vrijwilligerservaringen te evalueren.”