Omdat de maatschappelijke spanningen rond de coronamaatregelen toenemen, lanceert het Hannah Arendt Instituut een visietekst die steden en gemeenten helpt om de problematische polarisatie rond de pandemie aan te pakken. Het is de start van een breder project waarmee het instituut lokale besturen wil ondersteunen bij de bestrijding van toxische polarisatie, desinformatieverspreiding en haatspraak.
Van verhitte discussies over gevoelens van onrecht tot regelrechte rellen, de coronacrisis beroert de gemoederen en de polarisatie errond breekt het sociale weefsel dat het samenleven rijk maakt. “Besturen op verschillende niveaus hebben het moeilijk om daarop te reageren,” zegt Christophe Busch, directeur van het Hannah Arendt Instituut. “Omdat de nood om in te grijpen als maar hoger wordt, komen we met een visietekst waarin we een analyse van de fenomenen koppelen aan handvatten om opnieuw tot verbondenheid te komen.”
Een pandemie die ‘de-pluraliseert’
In een eerste deel analyseert de nota hoe de pandemie een proces van ‘de-pluralisatie’ in gang zet. Het protest omvat een brede waaier aan perspectieven: van kritische burgers die hun legitiem recht tot tegenspraak benutten tot extremistische groeperingen die oproepen tot gewelddadig verzet. Die laatste categorie gebruikt (online) verspreiding van desinformatie, conflictframes en complottheorieën om tot een breder fenomeen van ‘waarheidsverval’ te komen. Busch legt uit: “Die groepen werpen zich daarin op als de behoeder van HET recht op vrije meningsuiting of DE democratie. Er start een proces van de-pluralisatie dat bij een steeds grotere groep leidt tot een simplistisch referentiekader waarbij er geen ruimte meer is voor een veelheid aan meningen. Er rest dan enkel nog een ‘wij’ en een ‘zij’.”
Van polariteit naar verbondenheid
Een verschuiving weg van polariteit naar de gedeelde strijd tegen het virus, is cruciaal om opnieuw tot verbinding te komen. Communicatie is cruciaal bij de toename van de problematische polarisatie, maar ook bij de bestrijding ervan. De doordachte inzet van connective & counter narratives en de samenwerking met sleutelfiguren of influencers zijn maar enkele voorbeelden van concrete mogelijkheden die naar voor worden geschoven. Daarnaast is het zinvol om democratisch protest te omarmen, terwijl extremistische beïnvloedingsstrategieën worden aangepakt. “Sterk leiderschap is nodig. Daarmee bedoelen we niet inzetten op dwang maar op motivatie, waarbij men mensen en organisaties verbindt achter gemeenschappelijke belangen en doelen. Daar zien we een taak voor lokale besturen, omdat die het dichtst bij de burger staan,” besluit Busch. “We hopen dat steden en gemeenten met deze aanbevelingen iets kunnen in hun dagelijkse praktijk.”
Ondersteuning van lokale besturen
De ontwikkeling van deze aanpak is een eerste actie in een breder project waarbij het Hannah Arendt Instituut op vraag van de Vlaamse Overheid ondersteuning zal bieden aan steden en gemeenten om de strijd aan te gaan met de verspreiding van desinformatie, toenemende haatspraak op het internet en problematische polarisatie in de bredere zin. Het collectief van Vlaamse en Brusselse universiteiten wil de komende drie jaar wetenschappelijke inzichten koppelen aan praktische handvatten om tot een veerkrachtig lokaal bestuur te komen dat burgers verbindt. Daarvoor zal het een samenwerking opzetten met partnerorganisaties een selectie van lokale besturen die willen inzetten op de thematieken. Concreet zal dat uitmonden in handreikingen, opleidingen en lerende netwerken waarin praktijkmensen en wetenschappers ervaringen en kennis delen.
Vlaams minister van Samenleven Bart Somers: “We leven in niet vanzelfsprekende tijden. De gezondheidscrisis weegt zwaar op ons leven en de samenleving. Mensen, meningen en informatie komen onder druk te staan. Het enige antwoord hierop is dialoog en communicatie. Luisteren naar elkaars mening. Respect hebben voor elkaar. Elkaar niet tot vijanden verklaren, maar focussen op wat ons bindt. Van wij tegen zij opnieuw ons maken. Hier samen sterker uitkomen. Ik geloof zeer sterk in onze lokale besturen als moderator om meningen te verzoenen en spanningen op te vangen. Ze staan het dichtst bij de burger. Maar ze staan er niet alleen voor. Met degelijke handreikingen, gebaseerd op wetenschappelijke kennis, zullen zij die taak nog beter aan kunnen.”
Webinar
Maandag 31 januari organiseert het Wij-Zij Netwerk een webinar waarin experts van OCAD, het Vlaams Vredesinstituut en het Hannah Arendt Instituut inzoomen op het fenomeen polarisatie. Ze bekijken welke interventies er nodig zijn, onderzoeken wat de polarisatie voedt en hoe we tot meer verbinding komen. Het webinar is het eerste in een reeks en richt zich tot beleidsmedewerkers van steden en gemeenten. (Meer info)
